20 اردیبهشت 1404
در صنایع حساس و راهبردی مانند پتروشیمی، پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها، ایمنی و کیفیت تجهیزات همواره در اولویت قرار دارد. به همین دلیل، بازرسی‌های دوره‌ای و تخصصی به‌منظور ارزیابی سلامت تجهیزات، اتصالات و سازه‌ها انجام می‌شود. در این میان، دو اصطلاح مهم و پرکاربرد به نام‌های بازرسی چشمی (Visual Testing – VT) و بازرسی غیرمخرب (Non-Destructive Testing – NDT) وجود دارد که گاهی به اشتباه مترادف فرض می‌شوند، در حالی که این دو روش از نظر تعریف، تکنیک، کاربرد و دقت تفاوت‌های قابل توجهی دارند.
در این مطلب، به بررسی کامل تفاوت‌های بین بازرسی چشمی (VT) و سایر روش‌های بازرسی غیرمخرب (NDT) می‌پردازیم و نقش هریک را در حوزه حساس پتروشیمی و پالایشگاه‌ها به‌ویژه در خدمات دسترسی با طناب تشریح می‌کنیم.
بازرسی چشمی (VT) چیست؟
بازرسی چشمی یا Visual Testing (VT)، ابتدایی‌ترین و متداول‌ترین نوع بازرسی در صنعت است. در این روش، بازرس با استفاده از چشم غیرمسلح یا ابزارهای ساده نوری مانند ذره‌بین، دوربین، آینه یا بورسکوپ، سطح بیرونی قطعه را از نظر وجود عیوبی نظیر ترک، خوردگی، تغییر شکل، تغییر رنگ، زنگ‌زدگی، نشتی، یا عیوب جوش بررسی می‌کند. بازرسی چشمی معمولا اولین مرحله در فرآیند بازرسی است و در بسیاری از موارد، اطلاعات اولیه و حیاتی درباره وضعیت سطحی قطعات به دست می‌دهد.
ابزارهای معمول در بازرسی چشمی:
- چراغ قوه یا نورافکن‌های صنعتی
- آینه بازرسی
- ذره‌بین یا لوپ
- دوربین صنعتی
- تجهیزات اندازه‌گیری ساده مانند کولیس یا خط‌کش
بازرسی غیرمخرب (NDT) چیست؟
بازرسی غیرمخرب یا Non-Destructive Testing (NDT) به مجموعه‌ای از روش‌ها گفته می‌شود که با هدف یافتن عیوب داخلی یا سطحی در مواد و سازه‌ها، بدون تخریب یا آسیب‌رسانی به قطعه انجام می‌شوند. NDT شامل چندین تکنیک مختلف است که هریک برای نوع خاصی از عیوب و شرایط کاربرد دارد.
روش‌های اصلی NDT عبارت‌اند از:
- آزمایش مایع نافذ (PT): برای کشف ترک‌ها و عیوب سطحی روی فلزات غیر متخلخل
- آزمایش ذرات مغناطیسی (MT): برای کشف ترک‌های سطحی و زیرسطحی در قطعات فرومغناطیس
- آزمایش التراسونیک (UT): برای بررسی عیوب داخلی با استفاده از امواج فراصوت
- آزمایش پرتونگاری صنعتی (RT): استفاده از اشعه ایکس یا گاما برای مشاهده عیوب داخلی
- آزمایش جریان گردابی (ET): بررسی ناپیوستگی‌ها در قطعات رسانای الکتریکی
تفاوت‌های کلیدی بین بازرسی چشمی (VT) و بازرسی غیرمخرب (NDT)
1. سطح بررسی
VT: فقط محدود به سطح قطعه است.
NDT: بسته به نوع روش، می‌تواند عیوب سطحی، زیرسطحی و حتی درونی را شناسایی کند.
2. ابزار و تجهیزات
VT: نیاز به تجهیزات پیشرفته ندارد. ابزارهای ساده و قابل حمل کافی هستند.
NDT: نیازمند دستگاه‌های تخصصی و گاهی گران‌قیمت مانند دستگاه UT یا دوربین پرتوی RT است.
3. دقت و عمق بررسی
VT: دقت نسبی دارد و بیشتر برای بررسی ظاهری و سریع مناسب است.
NDT: دقت بالایی دارد و قادر است عیوب میکروسکوپی یا داخلی را نیز شناسایی کند.
4. نیاز به تخصص
VT: نیاز به آموزش مقدماتی دارد. بازرسان سطح ۱ یا ۲ قادر به انجام آن هستند.
NDT: نیاز به آموزش تخصصی، آزمون‌های صلاحیت و تاییدیه‌های بین‌المللی مانند ASNT دارد.
5. هزینه
VT: هزینه بسیار پایین‌تری نسبت به سایر روش‌های NDT دارد.
NDT: بسته به روش مورد استفاده، ممکن است هزینه‌های بالاتری داشته باشد.
6. قابلیت استفاده در دسترسی با طناب
هر دو روش، بسته به شرایط محیطی و نوع قطعه، می‌توانند با تکنیک دسترسی با طناب (Rope Access) انجام شوند. اما VT به دلیل سادگی ابزار، رایج‌تر است.
نقش بازرسی VT و NDT در خدمات دسترسی با طناب در صنایع پتروشیمی
در محیط‌های صنعتی مانند پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی، بسیاری از تجهیزات در ارتفاع زیاد یا مکان‌های صعب‌الوصول قرار دارند. استفاده از روش دسترسی با طناب (Rope Access)، امکان بازرسی این نواحی را بدون نیاز به داربست یا جرثقیل فراهم می‌سازد.
کاربردهای رایج VT با دسترسی با طناب:
- بازرسی ظاهری جوش‌های خطوط لوله
- بررسی خوردگی یا زنگ‌زدگی روی سطوح مخازن
- مشاهده ترک‌های سطحی روی تجهیزات ارتفاعی
- بررسی ظاهری سازه‌های فلزی مثل استراکچرها
کاربردهای رایج NDT با دسترسی با طناب:
- انجام UT برای ضخامت‌سنجی لوله‌ها در ارتفاع
- تست PT برای شناسایی ترک‌های روی فلنج‌ها
- تست MT روی خطوط انتقال گاز یا بخار
- RT در نقاط پرخطر یا خطوط بحرانی
کدام روش بهتر است؟ VT یا NDT؟
این سوال بستگی به هدف بازرسی دارد. به‌طور کلی، بازرسی چشمی (VT) برای تشخیص سریع، ارزان و اولیه‌ی عیوب سطحی مناسب است. اما اگر هدف بررسی دقیق‌تر، شناسایی عیوب داخلی و تضمین حداکثری ایمنی باشد، باید از روش‌های NDT استفاده شود.
در بسیاری از پروژه‌ها، ترکیبی از VT و NDT به کار می‌رود. ابتدا با VT محل‌های مشکوک شناسایی می‌شوند، سپس با روش‌های دقیق‌تر NDT مورد بررسی کامل قرار می‌گیرند.
جمع‌بندی
بازرسی چشمی (VT) و بازرسی غیرمخرب (NDT) هر دو نقش حیاتی در تضمین ایمنی و کیفیت تجهیزات در صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و پالایشگاهی دارند. شناخت تفاوت این دو روش به کارفرمایان و تیم‌های فنی کمک می‌کند تا تصمیمات بهینه‌تری در انتخاب روش مناسب بازرسی اتخاذ کنند.
در شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات دسترسی با طناب در صنایع پتروشیمی، تلفیق توانایی فنی در بازرسی چشمی و مهارت در اجرای NDT در ارتفاع، ارزش افزوده بزرگی برای پروژه‌ها ایجاد می‌کند. این روش‌ها، زمان اجرای پروژه‌ها را کاهش داده، ایمنی را افزایش می‌دهند و نیاز به تجهیزات سنگین مثل داربست را به حداقل می‌رسانند.
اگر نیاز به اجرای بازرسی تخصصی VT یا NDT در مناطق مرتفع یا دشوار دسترس در واحدهای پتروشیمی و پالایشگاه دارید، تیم ما با بهره‌گیری از بازرس‌های مجرب Rope Access و گواهی‌های بین‌المللی آماده ارائه خدمات حرفه‌ای به شماست.