تامین تیم امداد و نجات فضاهای محصور در صنایع و پالایشگاه‌ها
فضاهای محصور شامل مخازن، چاه‌ها، تونل‌ها و سایر محیط‌های بسته هستند که ورود به آن‌ها بدون رعایت اصول ایمنی می‌تواند خطرات جانی جدی ایجاد کند. وجود تیم‌های تخصصی امداد و نجات برای ورود، عملیات و خروج ایمن از این فضاها، یک ضرورت حیاتی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی محسوب می‌شود.
منظور از فضاهای محصور در صنایع چیست؟
فضاهای محصور به محیط‌هایی گفته می‌شوند که ویژگی‌های زیر را دارند:
۱. دسترسی محدود: ورودی و خروجی محدود، تنگ یا کوچک است.
2. حجم کافی برای کار انسانی: فرد می‌تواند وارد شود و کار انجام دهد، اما حرکت محدود است.
3. عدم تهویه طبیعی مناسب: جریان هوا کم یا ناکافی است، که می‌تواند منجر به تجمع گازها، بخارات یا کمبود اکسیژن شود.
نمونه‌های رایج فضاهای محصور در صنایع:
• مخازن و تانکرهای سوخت و مواد شیمیایی
• سیلوها و تانک‌های ذخیره‌سازی
• چاه‌ها، تونل‌ها و کانال‌ها
• مخازن فاضلاب و سیستم‌های تصفیه
• خطوط لوله محدود و فضاهای زیرزمینی صنعتی
ویژگی‌های فضاهای محصور
• ورودی و خروجی محدود: گاهی یک نقطه ورود کوچک دارند.
• تهویه ناکافی: تجمع گازهای سمی یا قابل انفجار محتمل است.
• محیط غیرقابل پیش‌بینی: شرایط دما، رطوبت و فشار می‌تواند ناپایدار باشد.
• دسترسی محدود برای تجهیزات و امداد: تجهیزات سنگین یا بزرگ نمی‌توانند وارد شوند.
خطرات فضاهای محصور
۱. خطرات تنفسی و گازهای خطرناک:
-
- کمبود اکسیژن یا غلظت بالا CO₂ و CO
- وجود گازهای قابل اشتعال یا سمی (متان، هیدروژن سولفید و …)
۲. خطرات فیزیکی:
-
- سقوط، گیرکردن، لغزش و برق‌گرفتگی
- دمای شدید (گرما یا سرما)
- انفجار یا آتش‌سوزی در صورت وجود بخارات قابل اشتعال
۳. خطرات شیمیایی و زیستی:
-
- تماس با مواد شیمیایی خورنده یا سمی
- آلودگی با میکروارگانیسم‌ها در فاضلاب یا تانک‌های تخمیر
۴. خطرات مکانیکی و محدودیت حرکت:
-
- محدودیت حرکت باعث خستگی و فشار بر بدن
- امکان گیرکردن ابزار یا فرد در مکان‌های تنگ
ضرورت و اهمیت تیم‌های امداد و نجات
فضاهای محصور معمولا دارای محدودیت تهویه، خطر گازهای سمی، کمبود اکسیژن و احتمال وقوع انفجار هستند. بنابراین، تیم‌های امداد و نجات:
• ایمنی کارکنان را تضمین می‌کنند
• امکان انجام عملیات تعمیر و نگهداری در شرایط بحرانی را فراهم می‌سازند
• ریسک حوادث و آسیب‌های جانی را به حداقل می‌رسانند
ویژگی‌ها و آموزش تیم‌ها
تیم‌های امداد و نجات فضاهای محصور باید آموزش‌های تخصصی و استاندارد دیده باشند، از جمله:
• آموزش ورود و خروج ایمن از فضاهای محدود
• استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) شامل کلاه ایمنی، هارنس، ماسک‌های تنفسی و تجهیزات مانیتورینگ گاز
• مهارت‌های نجات و احیای فوری در شرایط اضطراری
• آشنایی با روش‌های ارتباط و هماهنگی در محیط‌های محدود
تجهیزات مورد نیاز
برای عملیات امداد و نجات در فضاهای محصور، تجهیزات زیر ضروری است:
• سیستم‌های مانیتورینگ گاز و اکسیژن
• هارنس و طناب‌های تخصصی برای دسترسی و فرود
• تجهیزات فرار و خروج اضطراری
• سیستم‌های تهویه و تأمین هوای تنفسی
• کیت‌های کمک‌های اولیه و تجهیزات پزشکی اضطراری
چالش‌ها و راهکارها
عملیات در فضاهای محصور با چالش‌های متعددی همراه است:
• محدودیت دید و فضای فیزیکی کوچک
• وجود گازهای سمی یا انفجاری
• تهویه ناکافی و رطوبت بالا
راهکارها شامل برنامه‌ریزی دقیق، ارزیابی ریسک، استفاده از تجهیزات استاندارد و هماهنگی کامل با تیم بهره‌برداری است.
سناریوهای محتمل برای امداد و نجات
۱. نشت گاز یا کمبود اکسیژن
• اقدام: بلافاصله ورود ممنوع شود، تهویه سریع، استفاده از تجهیزات تنفسی.
• نجات: ورود تیم آموزش دیده با ماسک‌های تنفسی و طناب‌های ایمنی.
۲. فرد بیهوش یا سقوط کرده
• اقدام: برقراری تماس، استفاده از سیستم بکاپ طناب یا جرثقیل کوچک، ارزیابی خطر قبل از ورود تیم نجات.
• نجات: کشیدن با طناب، هماهنگی با تیم کنترل محیط و تجهیزات حفاظت فردی.
۳. آتش‌سوزی یا انفجار محدود
• اقدام: قطع منابع شعله و برق، تهویه محیط، استفاده از کپسول‌های اطفای حریق کوچک و لباس مقاوم در برابر حرارت.
• نجات: ورود تیم تخصصی با تجهیزات ضد حریق و طناب برای خروج سریع.
۴. آلودگی شیمیایی یا زیستی
• اقدام: تهویه، استفاده از لباس‌های ضد شیمیایی و ماسک مناسب.
• نجات: شستشو و خارج کردن فرد با طناب یا برانکارد، مراقبت‌های پزشکی فوری.
جمع بندی
تامین تیم امداد و نجات فضاهای محصور یک ضرورت غیرقابل‌چشم‌پوشی در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی است. این تیم‌ها با تجهیزات و آموزش مناسب، ایمنی کارکنان را تضمین کرده و امکان انجام عملیات تعمیر و نگهداری و نجات اضطراری را در محیط‌های خطرناک فراهم می‌کنند. توجه مستمر به آموزش، تجهیزات و رعایت پروتکل‌های ایمنی، نقش حیاتی در کاهش ریسک حوادث و حفاظت از جان کارکنان دارد.
