5 مرداد 1404
ریزش سنگ در مناطق کوهستانی، اطراف سازه‌های مرتفع، پروژه‌های صنعتی و مسیرهای دسترسی دشوار، یکی از تهدیدات جدی برای ایمنی جان انسان‌ها و عملکرد زیرساخت‌های حیاتی به شمار می‌آید. این پدیده که ممکن است بر اثر عوامل طبیعی یا فعالیت‌های انسانی بروز کند، نه‌تنها باعث تخریب مستقیم می‌شود، بلکه تداوم بهره‌برداری از پروژه‌ها و تاسیسات را نیز با مخاطره مواجه می‌سازد. در این میان، ایمن‌سازی ریزش سنگ با بهره‌گیری از روش‌های نوین و تکنولوژی‌های دسترسی خاص، نظیر Rope Access، به عنوان راهکاری موثر در کاهش این خطرات شناخته می‌شود.
عوامل ایجاد ریزش سنگ
پیش از پرداختن به راهکارهای ایمن‌سازی، ضروری است عوامل بروز ریزش سنگ شناسایی شوند. این عوامل به دو دسته طبیعی و انسانی تقسیم می‌شوند:
- تغییرات دمایی شدید و متناوب (انجماد و ذوب)
- نفوذ آب به درزها و ترک‌ها و ایجاد فشار هیدرواستاتیک
- زلزله و لرزش‌های زمین
- حفاری و انفجار در پروژه‌های عمرانی و معدنی
- فرسایش طبیعی و شیب‌دار بودن دامنه‌ها
روش‌های مهار ریزش سنگ در پروژه‌های کوهستانی، صنعتی و سازه‌های مرتفع
در پروژه‌هایی با دسترسی سخت یا محیط‌های پرخطر، استفاده از روش‌های مهندسی شده و تخصصی برای ایمن‌سازی الزامی است.
مهم‌ترین روش‌های مهار ریزش سنگ شامل موارد زیر است:
1. توری‌های سنگ‌گیر و شبکه‌های فولادی (Wire Mesh & Drapery Systems)
توری‌های مشبک گالوانیزه بر روی سطح دامنه نصب می‌شوند تا سنگ‌های در حال جدا شدن را به دام انداخته و مانع سقوط آن‌ها شوند. این روش برای دامنه‌های با خطر ریزش سطحی مناسب است.
2. میخ‌کوبی و انکراژ سنگ (Rock Bolting & Anchoring)
در این روش، با استفاده از میله‌ها یا کابل‌های فولادی، توده‌های سنگ ناپایدار به بدنه اصلی کوه یا سازه متصل شده و پایدارسازی انجام می‌گیرد. این روش در پروژه‌های تونل‌سازی، سازه‌های مرتفع و شیب‌های سنگی کاربرد دارد.
3. دیوارهای نگهبان و حفاظتی (Retaining & Catch Walls)
اجرای دیوارهایی از جنس بتن یا مصالح مقاوم در پای دامنه برای جذب و متوقف‌سازی سنگ‌های سقوط‌کرده از ارتفاع بالا استفاده می‌شود.
4. استفاده از تورهای مهار دینامیکی (Dynamic Rockfall Barriers)
این تورها با ظرفیت جذب انرژی بالا، قابلیت کنترل ریزش‌های سنگی شدید را دارند و در نقاط پرتردد یا با خطر بالا نصب می‌گردند.
5. زهکشی و مدیریت آب‌های سطحی
با هدایت صحیح آب‌های سطحی از طریق کانال‌ها، زهکش‌ها و گاترها، از نفوذ آب به لایه‌های سنگی جلوگیری شده و احتمال لغزش و ریزش کاهش می‌یابد.
6. انفجار کنترل‌شده برای حذف توده‌های ناپایدار
در مواردی که توده‌های سنگی به‌شدت ناپایدار هستند، با استفاده از انفجارهای برنامه‌ریزی‌شده، سنگ‌های خطرناک به طور ایمن حذف می‌گردند.
نقش این خدمات در ایمن‌سازی زیرساخت‌ها
اجرای صحیح و اصولی خدمات ایمن‌سازی ریزش سنگ، نقش محوری در حفاظت از انواع زیرساخت‌های حیاتی ایفا می‌کند:
- جاده‌ها و خطوط ریلی کوهستانی: جلوگیری از انسداد مسیر و کاهش تلفات جانی ناشی از سقوط سنگ.
- تاسیسات زیرزمینی و تونل‌ها: تثبیت دیواره‌ها برای پیشگیری از ریزش در حین حفاری و بهره‌برداری.
- خطوط انتقال نیرو و لوله‌کشی صنعتی: محافظت از پایه‌ها و مسیرهای عبور در مناطق شیب‌دار و صعب‌العبور.
- سازه‌های مرتفع و پروژه‌های سدسازی: کنترل ریزش از سطوح عمودی با پتانسیل سقوط اجسام یا سنگ.
نقش Rope Access (دسترسی با طناب) در ایمن‌سازی
در بسیاری از پروژه‌ها، دسترسی به نقاط مرتفع یا پرتگاه‌ها برای نصب تجهیزات ایمنی به روش‌های سنتی غیرممکن یا بسیار پرهزینه است. در این موارد، استفاده از تکنولوژی دسترسی با طناب (Rope Access) که برگرفته از استانداردهای صنعتی بین‌المللی (مانند IRATA و SPRAT) است، راهکاری ایمن، سریع و اقتصادی محسوب می‌شود.
مزایای استفاده از Rope Access در پروژه‌های ایمن‌سازی:
- دسترسی به نقاط غیرقابل دسترس با داربست یا بالابر
- کاهش چشمگیر هزینه‌های تجهیز کارگاه
- اجرای سریع و کم‌ریسک اقدامات ایمن‌سازی
- افزایش ایمنی پرسنل نسبت به روش‌های سنتی
- مناسب برای پروژه‌های حساس زمانی و محیطی
متخصصان Rope Access با تجهیزات تخصصی، آموزش‌های سطح بالا و رعایت استانداردهای ایمنی، می‌توانند عملیات نصب توری، میخ‌کوبی، بررسی چشمی و تست‌های غیرمخرب را در شرایط دشوار انجام دهند.
نتیجه‌گیری
ایمن‌سازی ریزش سنگ به‌ویژه در پروژه‌های کوهستانی و صنعتی، یک ضرورت غیرقابل‌انکار در تضمین پایداری پروژه‌ها و حفاظت از منابع انسانی و زیرساخت‌هاست. بهره‌گیری از روش‌های مهندسی‌شده همچون نصب تورهای مهار، میخ‌کوبی، اجرای دیوارهای حفاظتی و مدیریت صحیح آب‌های سطحی، همراه با به‌کارگیری فناوری Rope Access، امکان اجرای موثر و کم‌هزینه این اقدامات را فراهم می‌سازد.
توجه به طراحی، اجرا و پایش مستمر سامانه‌های ایمن‌سازی ریزش سنگ، از مهم‌ترین ارکان مدیریت ایمنی در پروژه‌های عمرانی، معدنی و صنعتی به شمار می‌رود.